Антимилериан хормон (АМХ)

Што е Анти Милериан Хормон (АМХ)

• АМХ е молекул која се произведува во клетките околу јајце клетката (гранулозните клетки).
• АМХ најповеќе се произведува од фоликулите со дијаметар помал од 4 мм.
• Произведувањето на АМХ се намалува со растот на фоликулите и престанува кога тие се поголеми од 8 мм.
• Нивото на АМХ во крв не варира многу и затоа се проверува било кој ден од менструалниот циклус.
• АМХ е еден од најчесо користените тестови за одредување на оваријалната резерва.

 

 

Што е оваријална резерва

Оваријална резерва е термин за веројатноста на раѓање здраво бебе од сопствени јајце клетки. За да се разбере врската меѓу AMХ и оваријалната резерва, треба да се разбере начинот на кој се складирани јајце клетките во јајниците.

 

Женскиот фетус започнува да формира јајце клетки рано во бременоста (пред 20та недела). Тие се формираат во јајниците, Околу секоја јајце клетка се формира еден ред плочести клетки наречени гранулозни клетки. Заедницата на јајце клетка и гранулозни клетки се вика фоликул.

 

 

Бројот на фоликули постојано се зголемува до околу дваесеттата недела на бременост (неколку милиони). Од тој момент натаму создавањето на нови фоликули престанува и постоечките фоликули почнуваат да се намалуваат и да дегенерираат. На раѓање бројот на фоликули е опаднат на неколку стотици илјади.

 

 

 

 

Намалувањето и дегенерирањето на јајце клетките продолжува се додека не се потрошат сите фоликули. Околу пубертет, фоликулите повторно почнуваат да се развиваат со цел да се постигне овулацијата, ова е познато како фоликулогенеза. Фоликулогенезата трае приближно 375 дена или околу 13 менструални циклуси. Процесот е континуиран, така што во секој даден момент, жената има фоликули во различни развојни фази.

Како се развиваат фоликулите

Првобитен или примордијален стадиум – ова е единствениот фоликул кој го има во фетусот. Во јајниците на возрасните жени најголем број фоликули се исто така во оваа фаза.

 

 

 

 

Овој фоликул е многу мал и не се гледа на ултразвук. Тој има еден ред плочести гранулозни клетки и една незрела, неактивна јајце клетка. Тој не реагира на хормони и не произведува АМХ. Оваа неактивна фаза на фоликулот може да трае и до 50 години. Меѓутоа во одреден момент, преку недоволно објаснет процес, овие неактивни фоликули се “активираат“ и продолжуваат да се развиваат.

Примарен фоликул – по активирањето, јајце клетката почнува да расте а гранулозните клетки се издигнуваат и стануваат кубоидни. Активираниот фоликул се вика примарен фоликул. Тој сега влегува во развојна фаза која по 375 дена завршува со овулација или со негова дегенерација. И примарните фоликули не реагираат на хормони, не се гледаат на ултразвук и не произведуваат АМХ.

Секундарен фоликул – по околу 290 дена, примарниот фоликул ќе стане секундарен фоликул. Јајце клетката уште повеќе нараснува а гранулоза клетките сега имаат два реда. На крајот од оваа фаза, секундарниот фоликул започнува да произведува AMХ и тогаш понекогаш се нарекува предантрален фоликул. Тој е се уште премал да се види на ултразвук, но веќе почнува да реагира на хормоните. Предантралниот фоликул има дијаметар од околу 0,2 mm и има околу 65 дена до овулација.

 

 

Антрален фоликул – оваа фаза трае околу 50 дена. Јајце клетката и фоликулот продолжуваат да растат и да се развиваат. Фоликулот има дијаметар од 2-10 mm и се гледа на ултразвук. Гранулозните клетки на антралните фоликули произведуваат AMХ и естроген. Тие брзо реагираат на хормонот FSH од хипофизата со зголемено производство на естроген. И естрогенот и FSH се неопходни за понатамошниот развој на фоликулот. Но, со растот на фоликули производството на АМХ се намалува, така што фоликулите над 8 мм не произведуваат АМХ.

 

 

Предовулаторен фоликул – околу 8-10 дена пред овулацијата, еден од фоликулите се селектира и тој продолжува да се развива до крајната фаза овулација. Големината на овој предовулаторен фоликул непосредно пред овулација е од 20-22 mm.

Важно: AMХ се произведува исклучиво во гранулозните клетки на предантралните и антралните фоликули. Нивото на АМХ е показател за бројот на фоликули, односно за бројот на јајце клетки (колку повеќе АМХ толку повеке јајце клетки и обратно).

АМХ се намалува со возраста

 

Бидејки бројот на првобитни (примордијални) фоликули континуирано се намалува, автоматски се намалува и бројот на сите други фоликули кои произлегуваат од нив. Значи последователно се намалува и бројот на примарни, секундарни и антрални фоликули. Бидејќи последните произведуваат АМХ се подразбира дека и неговото ниво опаѓа како минуваат годините.

 

Ова варирање на нивото на АМХ е прикажано на табелата подолу. (Перцентил – споредба на поединечен резултат наспроти останатите во групата).

 

Ако 18-годишна девојка има AMХ помал од 1,1 (вредност помала од 10-ти перцентил)  тоа значи дека нејзината оваријална резерва во споредба со другите е многу слаба (90%  од другите девојки на нејзина возраст имаат повисоко ниво на AMХ – односно подобра оваријална резерва).

 

Ако 32-годишна жена има AMХ од 2,1 (точно на 50-ти перцентил) значи дека споредено со другите жени на нејзина возраст 50% имаат повисок AMХ и 50% имаат понизок AMХ.

 

Ако 40-годишна жена има AMХ од 2,5 (многу повисок од 50-ти перцентил) значи дека споредено со другите жени на нејзина возраст таа има многу подобра оваријална резерва.

Важно: вкупниот број на антрални фоликули укажува на потенцијалот за плодност (колку повеќе антрални фоликули толку поголема шанса за забременување и толку поголем АМХ). 

АМХ и оваријалната резерва

 

АМХ главно се мери за да се одреди оваријалната резерва. Жените со понизок АМХ имаат помала оваријална резерва од жените со повисок АМХ. Тој исто така се користи за откривање на жени кои слабо ќе реагираат на оваријална стимулација  и воопшто на парови кои ќе имаат помала веројатност за успех при лекување на нивната неплодност.

АМХ и третман на плодноста

 

Жените со слаба оваријална резерва (потврдено со низок AMХ) послабо реагираат на лекови за стимулација од другите жени. Дури и со поагресивни протоколи (високи дози на лекови за стимулација), не се постигнува подигање на јајце клетките и затоа стапката на откажани третмани е висока. Сето тоа се должи на слабо или никакво реагирање на фоликулите.

 

Меѓутоа најголем проблем во ваквите случаи е што дури и при успешна стимулацијата, квалитетот на јајце клетките е послаб.  Жени со AMХ помал од 0,5 не стигнуваат до ембрио трансвфер во 1/3 од случаите, додека жени со  AMХ над два, стигнуваат до ембрио трансфер во 99% од случаите.